Beste klimaatgrootouder,

Wetenschappers (en onbetrouwbare oliemaatschappijen) weten al meer dan een halve eeuw dat de aarde opwarmt. Het waren echter vooral de spijbelaars voor het klimaat die, sinds 2018, onder aanvoering van de Zweedse tiener Greta Thunberg, het onderwerp op de politieke agenda plaatsten en onder de aandacht van het brede publiek brachten. Actie is nodig. Toch komt die er maar mondjesmaat. Het gaat dan vooral om maatregelen om de stijging van de opwarming tegen te gaan en om ons, zo goed en zo kwaad als het kan, tegen de effecten van die opwarming te beschermen. Allemaal zinvolle maatregelen … alleen kijken we, als landbewoners, daarbij vooral naar onze eigen leefomgeving en vergeten we dat de opwarming ook de oceaan treft. Die vangt 90% van de door ons veroorzaakte extra warmte op en 30% van onze CO2-uitstoot. Maar dat heeft wel gevolgen voor de oceaan, die bijna 71% van het aardoppervlak bedekt.

Die gevolgen ervaren we niet rechtstreeks, maar verdienen wel onze aandacht, want ze zijn aanzienlijk. De hoeveelheid energie die er jaarlijks in zee bij komt aan warmte, is ongeveer gelijk aan honderd keer de wereldelektriciteitsproductie. Door de opname van CO2 verzuurt de oceaan, wat grote gevolgen heeft voor het leven erin. De opwarming zorgt ook voor meer gelaagdheid in de oceaan, waardoor de bovenste waterlagen minder CO2 uit de lucht opnemen. Wat vooral opvalt is het effect van deze opwarming op ons weer. Een warmere oceaan leidt tot meer stormen, tot atmosferische rivieren die de afgelopen weken Californië teisterden, tot ‘waterbommen’ zoals die in Wallonië en tot de droogte van de afgelopen zomer, waarbij rivieren onbevaarbaar werden en kerncentrales stilvielen.

Recent onderzoek toont verder aan dat de circulatie in de oceaan verandert. Zo vermindert de stroomsnelheid van de Golfstroom die bepalend is voor ons klimaat. Tot nu toe is die vermindering ongeveer 15%, maar tegen het einde van deze eeuw kan dat al zijn opgelopen tot 45%. De huidige stroomsnelheid van de Golfstroom is de laagste in 1000 jaar. Die 1000 jaar omvatten ook de warme middeleeuwen, waarin een natuurlijke klimaatverandering voor veel voorspoed in Vlaanderen zorgde.

Met een snel opwarmende oceaan verliezen we zo langzaamaan onze belangrijkste natuurlijke bondgenoot in de klimaatcrisis, waardoor die crisis nog meer dreigt te versnellen. Daarom zouden bij deze veranderingen alle alarmlichtjes moeten gaan branden.

Voor meer informatie over de relatie tussen de oceaan en ons klimaat kan je ook nog de webinar van Jan Stel over Oceaan en Klimaat (her)bekijken.

In deze nieuwsbrief krijg je verder info over de volgende onderwerpen (klik op de titel als je rechtstreeks naar een bepaald onderwerp wil gaan):

·      Webinars en evenementen

·      Grootouders laten Lützerath niet los

·      Sluit ‘Antwerp Airport’ en maak er een mooi park van

·      Grootouders tekenen oproep voor een verbod op fossiele reclame

·      Onderteken oproep aan bedrijfsleiders van fossiele brandstofbedrijven

·      Veel beroering rond de volgende klimaatconferentie …

·      … terwijl ook het Wereld Economisch Forum in Davos niet aan kritiek ontsnapt

·      Verharding in Vlaanderen breidt verder uit

·      Gletsjers drukken ons met de neus op de feiten

·      Een tentoonstelling over klimaat en de steden van morgen

·      Moet er nog olie zijn?

Webinars en evenementen

·      Op maandag 23 januari om 11.00 u. hebben we Peter Wittoeck te gast. Hij was de Belgische hoofdonderhandelaar op de recente klimaatconferentie (COP 27) in Egypte. Hij zal zijn visie op de resultaten van de top en inzichten voor de nabije toekomst met ons delen. Meer info en inschrijven.

·      Op woensdag 25 januari organiseert de Koning Boudewijnstichting in samenwerking met het Departement Omgeving van de Vlaamse regering het ‘Inspiratiefestival: Meer mensen engageren voor het klimaat: op zoek naar verbindende praktijken’. Meer info en inschrijven

·      Op 6 februari om 11.00 u. zal Koen Wynants van Commons Lab een webinar verzorgen over de rol die commons kunnen spelen bij de oplossing van de klimaatcrisis. Een common of gemeengoed is een groep mensen die samen een bepaalde hulpbron delen en die samen afspraken maken over het gebruik ervan.

·      Op dinsdagvoormiddag 14 februari wil BBL de bakens uitzetten voor ‘een creatieve, innoverende en vooral impactvolle campagne’ met het oog op het belangrijke verkiezingsjaar 2024. Via deze campagne willen we onze thema’s en onszelf als milieu- en natuurbeweging in het verkiezingsjaar 2024 klaar en duidelijk op de kaart zetten. Inschrijven.

De webinar van Lien Vrijders van eerder deze maand – Toekomstboer.in zoekt grond - kan je inmiddels herbekijken op ons vimeo- en ons youtube-kanaal. In onze agenda vind je een overzicht van al onze vorige webinars met een link om ze te (her)bekijken.

Klimaatacties

Grootouders laten Lützerath niet los

Het bezoek aan het Duitse dorpje Lützerath, dat mogelijk geheel van de aarde is verdwenen op het ogenblik dat je deze nieuwsbrief leest, heeft op vele grootouders en hun gezinnen een diepe indruk achter gelaten. Enkele grootouders die hadden deelgenomen aan de GvK-reis twee weken geleden, besloten daarom om terug te keren. Ze namen deel aan de grote manifestatie, vorige zaterdag, voor het behoud van het dorp en – vooral – voor de stopzetting van de bruinkoolwinning in het gebied en elders in Duitsland.

Een deelnemer aan dit tweede bezoek getuigde: ‘Je kan foto’s en filmpjes maken zoveel je wil, je voelt pas de energie van zo’n demonstratie als je erbij bent, met je voeten in de modder en je hoofd in de wind. De toespraken, de ernst van de deelnemers, ja dat vooral. Er was muziek en hier en daar werd gedanst, maar we hebben vooral ernst gezien, waarachtige bezorgdheid en strijdvaardigheid. En wat er ook over haar gezegd en geschreven wordt, Greta live horen is fantastisch! Hier kan je meer lezen over hun ervaringen.

Diep getroffen door wat ze ter plekke zagen en voelden, hebben de Grootouders ook een petitie gestart om de bruinkoolwinning te stoppen en de jonge demonstranten met rust te laten. Je kan deze petitie nog steeds tekenen. Ze wordt aan de ambassadeur van Duitsland in België afgegeven.

Sluit ‘Antwerp Airport’ en maak er een mooi park van

Of Antwerpen een luchthaven nodig heeft, is sinds geruime tijd voer voor discussie. Nochtans zijn er sinds lang vele evidente redenen om de luchthaven te sluiten en een andere bestemming te geven. Het is een kwestie die regelmatig terugkomt en daarom onze Antwerpse afdeling niet loslaat. Terecht, want het verder openhouden van de Antwerpse luchthaven is niet alleen vanuit ecologisch standpunt onverdedigbaar. Ook economisch en financieel is de luchthaven nooit rendabel geweest; dat zou ze pas kunnen worden als aan enkele bijna niet te vervullen voorwaarden is voldaan, zo tonen verschillende studies aan. Overigens blijkt nu ook dat de luchthaven aanzienlijk meer overheidssteun heeft ontvangen dan tot nu toe bekend was. Vlaamse en federale overheid hebben de luchthavens van Antwerpen en Oostende over de laatste vijf jaar samen voor 142 miljoen euro ondersteund.

Niettemin besloot de Vlaamse regering om de luchthaven in Deurne en twee andere regionale luchthavens minstens tot 2040 open te houden. Zakelijke lobby’s blijken de stuurknuppel vast te houden; gemeenschapsgeld zal de financiële put wel delgen. Blijkbaar bestaat voor onze Vlaamse regering de klimaatcrisis niet, concludeert een mobiliteitsexpert. De dag dat de Vlaamse regering haar besluit over de regionale luchthavens communiceerde, riepen de vijftig grootste Nederlandse bedrijven op om voor korte verplaatsingen, zoals een reis naar Londen, voor de trein te kiezen. En ook vele Vlaamse bedrijven ontwikkelen een beleid in die richting en staan een stuk verder dan onze regering.

Grootouders tekenen oproep voor een verbod op fossiele reclame

Klimaatorganisaties voeren sinds geruime tijd campagne voor een verbod op reclame voor fossiele brandstoffen. Wetenschappelijke bevindingen tonen immers glashelder aan dat we onze uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk moeten beperken en dat kan niet zonder een versnelde afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen.

De campagne heeft geleid tot een wetsvoorstel dat niet perfect is, maar niettemin kan leiden tot de eerste wet die reclame op basis van klimaatargumenten verbiedt. GvK heeft onlangs een oproep ondertekend gericht aan de leiders van de politieke fracties om reclame voor fossiele brandstoffen te verbieden. Enkele politieke partijen hebben nu gevraagd om hoorzittingen te organiseren over het onderwerp, een voorstel dat we via de petitie willen ondersteunen.

Onderteken oproep aan bedrijfsleiders van fossiele brandstofbedrijven

Vier bekende klimaatjongeren hebben een oproep gelanceerd om onmiddellijk te stoppen met het openen van nieuwe olie-, gas- en steenkoolsites en het blokkeren van de energietransitie. Het gaat om activiteiten die de mensenrechten schaden. De oproep komt er nadat onlangs – nogmaals – aan het licht is gekomen dat oliebedrijven al decennia de catastrofale gevolgen van fossiele brandstoffen kennen en geruime tijd deze kennis voor het brede publiek verborgen hebben gehouden en de politici hebben bedrogen met desinformatie. Je kan de oproep, die inmiddels door bijna 900.000 mensen is getekend, hier mee ondertekenen.

Interessant klimaatnieuws

Veel beroering rond de volgende klimaatconferentie …

De volgende klimaatconferentie, COP 28, gaat door in de Verenigde Arabische Emiraten. Die locatie deed veel klimaatactivisten al de wenkbrauwen fronsen: de kat wordt wel erg dicht bij de melk gezet. Nu bekend is geraakt wie de conferentie gaat voorzitten, is hun ongerustheid nog groter geworden. De voorzitter is de baas van het staatsoliebedrijf van het land, dat dagelijks vier miljoen vaten olie bovenhaalt. Het feit dat de betrokkene omschreven wordt als ‘vooruitstrevend en innovatief op het vlak van verduurzaming’, zal de toenemende twijfels van de klimaatbeweging t.a.v. grote conferenties zoals de COP niet wegnemen.

… terwijl ook het Wereld Economisch Forum in Davos niet aan kritiek ontsnapt

Het zijn vooral de verontwaardiging over de groeiende economische ongelijkheid die de boventoon halen in de kritieken: de rijkste 1 procent van de wereldbevolking vergaarde de afgelopen twee jaar bijna twee keer zoveel rijkdom als de rest van de wereld, berekende een internationale NGO. En ook het feit dat de economische elite het niet kon laten om, ondanks de klimaatkritiek, massaal met privéjets naar Davos te komen, deed geen goed aan de reputatie van het WEF.

Anderzijds keken we ook uit naar het ‘Global Risks Report’ dat jaarlijks naar aanleiding van de conferentie wordt gepubliceerd. In de ranglijst van de tien top-risico’s voor de komende twee jaar vinden we vijf risico’s gerelateerd aan klimaat en milieu. In dezelfde ranglijst voor de komende tien jaar zijn er zes zulke risico’s te vinden; de top vier bestaat helemaal uit klimaat- en milieurisico’s. Een rapport van een grote Duitse herverzekeraar bevestigt dat natuurrampen in de komende jaren grote economische verliezen zullen veroorzaken.

Verharding in Vlaanderen breidt verder uit

In de media krijgen we regelmatig verhalen te zien of te horen over hoe het anders kan, maar … vooralsnog breidt de verharding in Vlaanderen verder uit. Uit cijfers van het departement Omgeving blijkt dat in 2021 de verharde oppervlakte met 10.000 ha is toegenomen. Nochtans heeft de Vlaamse regering tot een betonstop besloten die ervoor moet zorgen dat de verharding in landbouw- en natuurgebieden tegen 2050 met 20% daalt. Bovendien schrapt de Vlaamse regering voortaan de mogelijkheid dat lokale besturen op dit vlak een strenger beleid voeren via een eigen verordening. 

Gletsjers drukken ons met de neus op de feiten

Zelfs bij het meest positieve klimaatscenario – de beperking van de temperatuurstijging tot 1,5° C – zal er 26% van het gletsjerijs gesmolten zijn tegen het einde van deze eeuw, blijkt uit een nieuw wetenschappelijk model. Daardoor zullen meer dan de helft van de huidige gletsjers tegen dan verdwenen zijn. Daarnaast draagt het afsmelten van de gletsjers met 9 cm. bij tot de stijging van de zeespiegel. ‘Gletsjers zijn goede indicatoren van hoe het ervoor staat met het klimaat. We zien de gevolgen van klimaatveranderingen voor onze ogen wanneer we de toestand van gletsjers vergelijken met enkele jaren geleden’.

Tenslotte

Een tentoonstelling over klimaat en de steden van morgen

Op initiatief van Leefmilieu Brussel loopt nog geruime tijd een tentoonstelling die uitgaat van de vraag: hoe kan het ondanks de klimaatverstoring nog mogelijk zijn om goed te leven in de stad? Kinderen (10-16 jaar), hun ouders en leerkrachten worden uitgenodigd om op een interactieve manier na te denken over die vraag. Alleen open op weekdagen.

Moet er nog olie zijn?

De toegenomen bezorgdheden over klimaat en milieu maken dat vele burgers zich steeds moeilijker tot ‘olie’ kunnen verhouden. Maar echt een nieuw gegeven lijkt dit niet. Als we even graven in onze rijke Vlaamse taal, stellen we vast dat ‘olie’ sinds lang eigenlijk een goedje is waar we ons op ambigue wijze mee verbinden. Of wat dacht je van volgende selectie spreuken en gezegden:

     •  Een goede naam is beter dan olie (De naam drijft niet weg…olie wel!)

• In de olie zijn (In de war of dronken zijn)
• Oliedom (Zeer dom)
• Uit een olievat zal men geen wijn tappen (Van een slecht persoon moet men niet veel verwachten)
• Er is geen olie meer in de lamp (De levenslust/-kracht is op)
• Het is een lamp zonder olie. (Het is een sufferd)
• Olie drijft boven (De waarheid komt altijd aan het licht)
• Daar is olie nodig (Daar is een gebrek aan geld)
• Alleen een piepend wiel krijgt olie (Door zich opvallend te gedragen krijgt men aandacht)
• Wie olie meet, krijgt smerige handen (Wie met slechte mensen omgaat, wordt zelf ook slecht)