Nieuwsbrief Grootouders voor het Klimaat (GvK) - 8 juli 2021

Beste klimaatgrootouder,

Enkele dagen geleden lanceerde de klimaatcoalitie haar campagne voor het najaar onder de slogan BackToTheClimate. De coalitie plant enkele belangrijke acties in aanloop naar de COP 26, de klimaatconferentie die van 31 oktober tot 12 november in Glasgow zal plaatsvinden. Noteer alvast 10 oktober in je agenda, de datum van de eerste grote actie. Hoe die actie er zal uitzien, zal afhangen van de geldende gezondheidsmaatregelen op dat ogenblik. De datum van 10 oktober valt overigens ook aan de vooravond van een belangrijke Europese top.

De opwarming van de aarde beperken tot 1,5°C vraagt om veel ambitie, benadrukt de Klimaatcoalitie. Onze politici moeten de huidige doelstellingen opkrikken zodat ze in lijn liggen met wat klimaatwetenschappers vragen. Maar vooral is de tijd van beloftes en beleidsintenties voorbij, het is nu het moment voor krachtdadige actie die het verschil kan maken. Het geld en de middelen die daarvoor nodig zijn, moeten politici op een juiste en eerlijke manier inzetten.

Op de webpagina van BackToTheClimate vind je een mooi aanbod van actiemiddelen en -mogelijkheden, waaraan ook jij kan meewerken via de verspreiding van posters, flyers en stickers. Om goed op de hoogte te blijven, kan je je inschrijven op de nieuwsbrief en verder kan je helpen bij de mobilisatie of als vereniging mobiliseren.

­­GvK-ambassadeur

Met Trees De Bruyne zijn de Grootouders blij een ambassadeur te kunnen verwelkomen met boeiende ervaringen in verschillende domeinen van onze samenleving. Lange tijd werkte ze op de VRT, waar ze diverse creatieve functies op zich nam. Haar vrees dat Covid-19 het klimaatdebat zou doen ondersneeuwen, leidde tot het project Bark.today, dat geïnspireerd is op het concept van voedselbossen. Het was een schok voor Trees toen ze ontdekte dat onze digitale koolstof-voetafdruk in 2019 even groot is als die van de vliegtuigindustrie. Dat was voor haar een signaal om er iets aan te doen. Haar GvK-ambassadeurschap is een onderdeel van haar leidmotief: ‘Stop talking and start walking’.

Klimaatacties

Vorige zondag 4 juli uur vond in Antwerpen de Mars voor een gezonde haven en stad plaats. Het ging om een initiatief van vijf in de provincie Antwerpen actieve organisaties. Een mooie delegatie van de Grootouders stapte mee op, naast vele gezinnen met kleine kinderen. Met de mars zetten de deelnemers hun eis kracht bij naar meer duidelijkheid en transparantie over de vervuiling in de stad en de haven en de gevolgen daarvan voor de gezondheid. Hoewel het om een relatief kleine betoging ging, was er veel persaandacht (1, 2, 3, 4, 5).

Ecocidedossier in versnelling sinds mars door Brussel. Op 27 juni vond in Brussel de eerste ecocidemars plaats die opriep om ecocide (het op grote schaal vernietigen van ecosystemen) in het strafrecht op te nemen. De respons op dit initiatief is hoopgevend. Zo heeft VN-secretaris-generaal Antonio Guterres vorige week een wereldwijde oproep gelanceerd om ecocide zo snel mogelijk als misdaad te erkennen. In België werd een wetsvoorstel ingediend om ecocide in het Belgisch strafrecht op te nemen. Het Voorstel van Resolutie vind je hier. Het federaal parlement behandelt en stemt het voorstel in de loop van september. Ook in het Britse parlement zou een wetsvoorstel zijn ingediend. Meer info.

PFOS: teken de petitie die Vlaamse regering vraagt om te garanderen dat de gezondheid van omwonenden en werknemers voorop staat. Het PFOS-milieuschandaal is de laatste weken niet uit de actualiteit te branden. Daarbij gaat veel aandacht naar de discussie of de Oosterweelwerken al dan niet moeten worden stilgelegd, wat er met de vervuilde grond moet gebeuren, hoe vervuild die grond dan wel niet mag zijn en wie moet opdraaien voor de kosten van die vervuiling.
Hoe met de verontrustende gezondheidsrisico’s moet worden omgegaan, kreeg tot nu toe verhoudingsgewijs minder aandacht. Het Federaal Voedselagentschap (FAVV) blijkt zijn ‘geruststellend’ nieuws m.b.t. de PFOS-concentraties in eieren, melk en vlees echter te baseren op normen die dertien jaar geleden door het Europees Voedselagentschap (EFSA) werden voorgesteld. Sindsdien zijn de EFSA-normen evenwel 238 keer strenger geworden voor de som van vier chemicaliën waaronder PFOS.

Onze regering tot een krachtdadiger beleid aanmanen, lijkt in de huidige omstandigheden de boodschap. Door deze petitie mee te tekenen, vraag je aan de Vlaamse regering om te garanderen dat de gezondheid van omwonenden en werknemers vooropstaat. Ook moet de Regering afdwingen - als het moet via de rechtbank - dat niet de belastingbetaler, maar vervuiler 3M alle kosten ten gevolge van de vervuiling betaalt.

Zet mee druk op de Nationale Bank van België. Onder de coördinatie van de Europese Centrale Bank (ECB) proberen de nationale centrale banken van de eurozone het economisch herstel na covid-19 te ondersteunen. Ze doen dat door erg veel geld in onze economie te pompen. Dat gebeurt evenwel op een onzorgvuldige manier, ook door onze eigen Nationale Bank, waarbij veel financiële steun vloeit naar olie-, gas- en steenkoolbedrijven en andere grote vervuilers. De centrale banken dreigen zo de klimaatcrisis nog te versterken, terwijl het Europees steunpakket van duizenden miljarden net een belangrijke bijdrage zou kunnen leveren aan een eerlijke klimaattransitie.

Binnen de ECB zijn er stemmen die wel degelijk rekening willen houden met het klimaat. Anderen, waaronder de Nationale Bank van België, blijven echter hardnekkig vasthouden aan de huidige lijn. Door deze petitie te ondertekenen, zet je mee druk op onze Nationale Bank om haar beleid bij te stellen in de richting van een groene en sociale toekomst.

Webinars en infomomenten

Het eerstvolgende GvK-webinar vindt plaats op maandag 12 juli om 14.00 uur met medewerking van Maarten Tavernier, coördinator van het Netwerk Klimaat van de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten). Het webinar heeft het Gemeentelijk Klimaatbeleid als thema en vertrekt van de vaststelling dat lokale besturen een belangrijke rol kunnen spelen in een ambitieus klimaatbeleid en dat de meeste dat ook willen doen. Meer info en inschrijven.

Sinds kort wordt de lijst van komende webinars en infomomenten niet meer in de nieuwsbrief opgenomen, met uitzondering van het eerstvolgende GvK-webinar. Voor de volledige lijst verwijzen we je naar de agendarubriek op onze website waar je een overzicht vindt van de aanstaande en voorbije webinars van GvK en die van andere organisaties.

Interessant klimaatnieuws

Burgemeestersconvenanten voortaan ook juridisch afdwingbaar.  Met de ondertekening van het burgemeestersconvenant engageerden zich sinds 2009 al bijna 6.000 Europese gemeenten om de klimaatopwarming tegen te gaan. In Vlaanderen hebben momenteel 86% van de gemeenten het convenant ondertekend en op die wijze beloofd om zich in te zetten voor vermindering van de CO2-uitstoot op hun grondgebied. Tot nu toe gold het convenant vooral als een politiek engagement, zonder veel juridische slagkracht. Daar komt nu verandering in: dankzij een recent arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen kan het burgemeestersconvenant een reden zijn om een vergunning te wijzigen. Deze beslissing van de Raad wordt met het recente Shell-arrest in Nederland vergeleken en is in ons land een belangrijk precedent in de strijd tegen klimaatopwarming. Meer info.

Ontmanteling kerncentrales biedt economische opportuniteiten. Tegen 2025 zullen minstens 5 van onze 7 kerncentrales dicht zijn. De ontmanteling zal ongeveer 20 jaar duren en het prijskaartje zou tot 40 miljard euro oplopen. Na de VS, Japan en Duitsland, staat België voor de grootste ontmantelingsoperatie op wereldvlak. Maar de kerncentrales ontmantelen levert eveneens belangrijke economische opportuniteiten, zoals eerder in het GvK-webinar met Marc Alexander al werd aangegeven. Een nieuwe taskforce moet in samenwerking met drie ministers ervoor zorgen dat de ontmanteling veilig en sociaal verantwoord gebeurt en bijvoorbeeld ruim aandacht heeft voor de ongeveer 2.000 werknemers die in een kerncentrale werken. Bovendien maakt de oprichting van de taskforce het mogelijk dat ons land expertise opbouwt die later kan worden aangeboden aan andere landen die kerncentrales gaan ontmantelen. De sluiting van de centrales kan zo de start worden van een betekenisvolle economische activiteit.

Belgen vinden de klimaatverandering het meest ernstige wereldprobleem. Uit een recent uitgevoerde Eurobarometer-enquête blijkt dat 25% van de ondervraagde Belgen klimaatverandering als het grootste probleem aanduidt. Ongeveer 17% van onze landgenoten aanziet eerder armoede, honger en een gebrek aan drinkwater als het grootste wereldprobleem. Ondanks grote verschillen tussen de lidstaten staat het klimaatprobleem op nummer 1 (18% van de ondervraagden); vooral in West-Europa is dat het geval.

De Belgen steunen ook volmondig de Europese klimaatambities: 93% vindt dat de broeikasgassen maximaal moeten verminderd worden om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Verder vindt 83 % van de respondenten EU-wetgeving noodzakelijk om het milieu te beschermen. De meest doeltreffende manieren om milieuproblemen aan te pakken, bestaan er volgens de bevraagde burgers in “anders te gaan consumeren” en “anders te gaan produceren en handeldrijven” (resultaten voor België).

Stopzetting van industriële CH₄-uitstoot brengt de klimaatdoelstellingen binnen bereik. Om de opwarming van de aarde af te remmen en onder de 1,5 °C te houden, moet de uitstoot van methaan, met name door de fossiele-brandstofindustrie, snel en drastisch naar omlaag, zo waarschuwt een VN-rapport. Methaan heeft een veel groter warmtevasthoudend vermogen dan CO2 en breekt in de atmosfeer sneller af, waardoor een vermindering van de methaanuitstoot een sneller effect heeft op het klimaat. Als we de methaanuitstoot afkomstig van menselijke activiteiten tegen 2030 met 45% kunnen verminderen, voorkomen we 0,3°C opwarming tegen 2040.

De sector van de fossiele brandstoffen – goed voor 35% van de methaanemissies uit menselijke activiteit – heeft het grootste potentieel om hun uitstoot op korte termijn volledig te stoppen. Zowel binnen de EU als in de VS staat regelgeving op stapel om de methaanuitstoot aan te pakken; zo herstelt de VS de strengere methaannormen die Trump eerder had afgevoerd. Focussen we op het methaan in de industrie in eigen land, dan komt het Ineos Project One in het vizier. Dat project koos ervoor om schaliegas als grondstof te gebruiken. Schaliegas wordt gewonnen via de frackingtechniek die desastreus is voor water en bodem in het ontginningsgebied en daarom in Europa zowat overal verboden is. Daarnaast komt er bij de winning, de opslag en het transport van schaliegas ook een grote hoeveelheid methaan vrij. Meer info.

Tenslotte

Ideeën om het einde van de wereld uit te stellen. Berichten van een bijna uitgestorven volk. De schrijver van dit boek, Ailton Krenak, is leider van een inheemse bevolkingsgroep in Brazilië die momenteel nog 130 leden telt. Krenak haalt in dit boek, dat een bestseller werd in de Verenigde Staten, enkele diepgewortelde westerse ideeën over de mensheid en onze relatie tot de natuur onderuit. Onze wereld staat aan een ecologische en economische afgrond. Daarom stelt Krenak een paradigmaverschuiving voor die nodig is voor het voortbestaan van mens en natuur. Het resultaat is een indrukwekkende combinatie van sociale kritiek, milieu- en ecologiestudie, geschiedenis en politiek. Meer info.

Pricing Carbon Emissions is de titel van een recent boek van de hand van GvK-ambassadeur Aviel Verbruggen. Het boek kan je gratis downloaden en staat model voor Aviels ambitie om alternatieve pistes voor het klimaatbeleid te verkennen, meer bepaald pistes die interessanter zijn dan wat de economische mythes voorhouden. Dit boek levert een economische kritiek op het (utopisch) idee van een uniforme koolstofprijs als middel om stijgende koolstofuitstoot te bestrijden. Het gaat nader in op de economische argumentatie van die benadering en geeft speciale aandacht aan het Europees systeem voor emissiehandel (ETS).
Het boek probeert een complexe problematiek eenvoudig uit te leggen en is bestemd voor een breed publiek dat zich interesseert voor het klimaatbeleid en dat wil achterhalen waarom het zo traag gaat met de afbouw van de koolstofuitstoot.

Greta Thunberg: A year to change the world is een driedelige documentaire die Greta Thunberg gevolgd heeft van augustus 2019 tot eind 2020 toen ze 16-17 jaar was. De documentaire kreeg een erg goede pers en werd de voorbije weken op Canvas uitgezonden. Wie de documentaire gemist heeft, kan ze nog tot half september op vrt.nu bekijken.

Recent schreef Dirk Draulans een erg interessant stukje waarin hij zich afvraagt waarom Greta Thunberg zoveel weerstand oproept, terwijl ze niets meer doet dan opkomen voor de toekomst van haar generatie.

Het klimaat neemt geen vakantie, onze wekelijkse nieuwsbrief doet het wel. Tot het einde van de vakantieperiode verschijnt de nieuwsbrief om de twee weken.