Nieuwsbrief Grootouders voor het Klimaat (GvK) - 1 juli 2021

Beste klimaatgrootouder,

Burgerinitiatieven kleuren meer en meer het klimaat- en milieunieuws en daar kunnen we als GvK alleen maar blij om zijn. We willen deze nieuwsbrief starten met zo’n initiatief dat klein is gestart maar waarvan we hopen dat het snel uit zijn voegen zal barsten omdat het zich bezighoudt met een breed gekend probleem dat maar geen bevredigende oplossing vindt. Canal It Up zet zich in om iets te doen aan het drijvend afval, het gebrek aan natuur en de slechte waterkwaliteit van het kanaal en de Zenne in Brussel. Dat doet de organisatie door wekelijks met kajaks afval uit het kanaal te vissen en op die manier de samenleving te sensibiliseren. Maar tegelijk streeft Canal It Up ook meer structurele oplossingen na.

Via Deposithon willen Canal It Up en vier andere organisaties uit Vlaanderen, Wallonië en Brussel de handen in elkaar slaan. Met deze 'clean-up marathon' willen ze een lans breken voor statiegeld op blikjes en plastic flesjes en voor de invoering van meer herbruikbare verpakkingen. Via een petitie (op papier en online) willen ze handtekeningen verzamelen om zo toegang proberen te krijgen tot de drie parlementen. Dat kan in Vlaanderen best via de actie ‘Stuur een brief voor statiegeld’, maar je kan ook online tekenen.

Over de invoering van statiegeld wordt in ons land sinds lang gediscussieerd. In bijna al onze buurlanden bestaat statiegeld al, of het zal er snel worden ingevoerd; intussen hinkt België achterop (meer info). Bij ons ligt de afvalophaling, -recyclage en -preventie in handen van Fost Plus. Dat privébedrijf staat ook in voor de verwerking van plastic consumentenverpakkingen. Het bedrijf heeft een monopoliepositie en wordt gefinancierd door zijn leden: bedrijven die verpakkingen produceren en verkopen. De producenten van afval organiseren op die wijze ook onrechtstreeks de ophaling, recyclage en preventie van afval. De (schijn van) belangenvermeninging is daarom niet ver af, heeft recent onderzoek uitgewezen. Door zijn monopoliepositie heeft Fost Plus een enorme invloed op de verwerking van afval en kan het ook strengere regels voor verpakkingsafval en een duurzamer afvalbeleid effectief tegengaan. Als we deze situatie willen veranderen, moet de overheid dringend de regie van het afvalbeleid in handen nemen, is de conclusie van het onderzoek, die wij van harte onderschrijven.

Klimaatacties

Mars voor een gezonde haven en stad. Deze mars vindt plaats volgende zondag 4 juli om 11.00 uur in Antwerpen; ze start op het Operaplein, nabij het Centraal Station en eindigt bij het Havenhuis. Het is een initiatief van vijf in de provincie Antwerpen actieve organisaties. Naast andere organisaties zoals Greenpeace, BBL en Climaxi, steunen ook de Grootouders dit initiatief ten volle (zie de oproep van onze co-voorzitter Hugo Van Dienderen). Met deze mars vragen de initiatiefnemers meer duidelijkheid en transparantie over de vervuiling in de stad en de haven en de gevolgen daarvan voor de gezondheid. Zij pleiten voor propere grond, zuivere lucht en helder water. Meer info.

Klimaatcoalitie roept op tot algemene klimaatmobilisatie. Het werd bekend dat in het volgende rapport van het IPCC zal staan dat het essentieel is om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C in plaats van 2°C. Dat is allerminst een symbolische eis, want elk tiende van een graad telt en kan een kwestie van overleven betekenen voor miljoenen mensen en cruciale ecosystemen. De Klimaatcoalitie roept daarom op tot een algemene mobilisatie. De klimaatonderhandelingen mogen niet langer aanslepen en de engagementen moeten in concrete acties vertaald worden.

Maak kennis met Partago, een burgercoöperatie die via de promotie van elektrisch rijden een leefbare omgeving wil helpen creëren en zo snel mogelijk klimaatneutrale mobiliteit op grote schaal wil bereiken. Partago stelt zeer laagdrempelig elektrische auto’s ter beschikking van iedereen die af en toe een auto nodig heeft. Vandaag telt de coöperatie een kleine 1.000 leden en 100 deelauto’s in een 15-tal gemeenten. Partago wil met een crowdfunding elektrisch autodelen verder laten groeien. Wil jij ook meer coöperatieve elektrische deelauto’s in Vlaanderen? Steun dan de crowdfunding van Partago via www.groeneversnelling.be.

Succesvolle ecocidemars in Brussel. Vorige zondag 27 juni werd in Brussel de eerste ecocidemars ooit georganiseerd. Die timing was niet toevallig, want op 22 juni werd dé definitie van ecocide – opgesteld door een internationaal expertenpanel – eindelijk een feit. Volgende week dinsdag willen de organisatoren een petitie overhandigen aan de Kamer van volksvertegenwoordigers. In de petitie vragen zij onder meer dat België een voortrekkersrol opneemt en bij het Internationaal Strafhof in Den Haag aandringt op een stemming die ecocide (het op grote schaal vernietigen van ecosystemen) als misdaad bestempelt. Verder vragen de actievoerders om ecocide ook strafbaar te maken in het Belgische strafrecht. Hun standpunten zijn in volgend filmpje (in het Engels) kernachtig samengevat.

Op onze website vind je een uitgebreid achtergrondartikel over ecocide en de noodzaak om de rechten van de natuur en het misdrijf ecocide in de wet te verankeren.

Fairfin is erg kritisch voor het klimaatbeleid van de Europese Centrale Bank. De ECB speelt momenteel een cruciale rol in de pogingen om de economische heropleving te stimuleren na de coronapandemie. Ze doet dat vooral door goedkope kredieten te verstrekken aan de banken. Veel van die leningen schieten evenwel hun doel voorbij en worden aangewend voor speculatieve doeleinden. Op die manier houdt de ECB een ziek financieel stelsel in leven en versterkt ze de opwarming van de aarde, onder het mom van de bestrijding van de economische gevolgen van corona.

Fairfin wijdt een dossier aan het ECB-beleid, stelt een aantal concrete verbeteringen voor en pleit ervoor dat de bank haar verantwoordelijkheid opneemt ten aanzien van het klimaat. Niet iedereen denkt in die richting. Zo gaat onder meer de gouverneur van de Belgische Nationale Bank op de rem staan. Die houding blijft niet zonder gevolg want de internationale NGO ClientEarth heeft intussen de Nationale Bank van België voor de rechter gesleept in het kader van haar bredere campagne rond de ECB en het klimaat. Meer info.

Webinars en infomomenten

Het eerstvolgende GvK-webinar vindt plaats op maandag 12 juli om 14.00 uur met medewerking van Maarten Tavernier, coördinator van het Netwerk Klimaat van de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten). Het webinar heeft het Gemeentelijk Klimaatbeleid als thema en vertrekt van de vaststelling dat lokale besturen een belangrijke rol kunnen spelen in een ambitieus klimaatbeleid en dat de meeste dat ook willen doen. Meer info en inschrijven.

Sinds kort wordt de lijst van komende webinars en infomomenten niet meer in de nieuwsbrief opgenomen, met uitzondering van het eerstvolgende GvK-webinar. Voor de volledige lijst verwijzen we je naar de agendarubriek op onze website waar je een overzicht vindt van de aanstaande en voorbije webinars van GvK en die van andere organisaties.

Interessant klimaatnieuws

Klimaatdoelstellingen Parijs binnen bereik … als de industrie dadelijk haar CH₄-uitstoot stopt. Om de opwarming van de aarde af te remmen en onder de 1,5 °C te houden, moet de uitstoot van methaan, met name door de fossiele-brandstofindustrie, snel en drastisch omlaag, zo waarschuwt een VN-rapport. Methaan heeft een veel groter warmtevasthoudend vermogen dan CO2 en breekt in de atmosfeer sneller af, waardoor een vermindering van de methaanuitstoot een sneller effect heeft op het klimaat. Als we de methaanuitstoot afkomstig van menselijke activiteiten tegen 2030 met 45% kunnen verminderen, voorkomen we 0,3°C opwarming tegen 2040.

De sector van de fossiele brandstoffen – goed voor 35% van de methaanemissies uit menselijke activiteit – heeft het grootste potentieel om hun uitstoot op korte termijn volledig te stoppen. Binnen de EU als in de VS staat regelgeving op stapel om de methaanuitstoot aan te pakken; zo herstelt de VS de strengere methaannormen die Trump eerder had afgevoerd. Focussen we op het methaan in de industrie in eigen land, dan komt het Ineos Project One in het vizier. Dat project koos ervoor om schaliegas als grondstof te gebruiken. Schaliegas wordt gewonnen via de frackingtechniek die desastreus is voor water en bodem in het ontginningsgebied en daarom in Europa zowat overal verboden is. Daarnaast komt er bij de winning, de opslag en het transport van schaliegas ook een grote hoeveelheid methaan vrij. Meer info.

De huidige en toekomstige risico’s van de stijging van de zeespiegel zijn disproportioneel groot in tropische gebieden. Tot voor kort bestonden er voor grote delen van de aarde geen accurate data over de risico’s op overstroming voor kustgebieden. Op basis van satellietgegevens is nu voor het eerst een mondiaal model ontwikkeld. Daaruit blijkt dat 62% van het landareaal dat minder dat twee meter boven het gemiddelde zeeniveau ligt, zich in tropische gebieden bevindt. Zelfs bij ‘conservatieve’ uitgangspunten (een gemiddelde stijging van het zeeniveau met één meter tegen 2100, geen bevolkingsgroei in de betrokken gebieden), zullen tegen het einde van deze eeuw 410 miljoen mensen in bedreigd kustgebied leven, waarvan 72% in de tropen en 59% in tropisch Azië. Meer info.

Bijna 50°C op de 50ste breedtegraad. Vorige dinsdag wees de thermometer 49,6°C in het plaatsje Lytton in British Columbia (Canada). Drie dagen na elkaar werd daar het vroegere hitterecord gebroken dat dateerde uit juli 1937 en 45°C bedroeg. Ook in delen van de Verenigde staten was het erg heet. De overheid stelde verschillende centra met airconditioning ter beschikking waar mensen konden schuilen voor de hitte. Niettemin vielen er door de extreme temperaturen intussen honderden overlijdens, meestal oudere mensen.

Tenslotte

Pricing Carbon Emissions is de titel van een recent boek van de hand van GvK-ambassadeur Aviel Verbruggen. Het boek kan je gratis downloaden en staat model voor Aviel’s ambitie om alternatieve pistes voor het klimaatbeleid te verkennen, meer bepaald pistes die veelbelovender zijn dan wat de economische mythes voorhouden. Dit boek levert een economische kritiek op het (utopisch) idee van een uniforme koolstofprijs als middel om stijgende koolstofuitstoot te bestrijden. Het gaat nader in op de economische argumentatie van die benadering en geeft speciale aandacht aan het Europees systeem voor emissiehandel (ETS).
Het boek probeert een complexe problematiek eenvoudig uit te leggen en is bestemd voor een breed publiek dat zich interesseert voor het klimaatbeleid en dat wil achterhalen waarom het zo traag gaat met de afbouw van de koolstofuitstoot.

Rechters als redders van het klimaat – een interessant overzicht. In de voorbije weken hebben we uitvoerig gerapporteerd over de cruciale rol die rechters spelen in klimaatzaken. Nederland heeft op dit vlak een voortrekkersrol gespeeld en de Nederlandse primeur heeft intussen wereldwijd navolging gekregen. Je kan het allemaal bekijken in een prima filmpje (13 minuten) van een Nederlandse publieke omroep.

Greta Thunberg: A year to change the world is een driedelige documentaire die Greta Thunberg gevolgd heeft van augustus 2019 tot eind 2020 toen ze 16-17 jaar was. De documentaire kreeg een erg goede pers,. De derde aflevering kan je vrijdag (2 juli) op Canvas bekijken.

Recent schreef Dirk Draulans een erg interessant stukje waarin hij zich afvraagt waarom Greta Thunberg zoveel weerstand oproept, terwijl ze niets meer doet dan opkomen voor de toekomst van haar generatie.