Nieuwsbrief Grootouders voor het Klimaat (GvK) - 17 juni 2021

Beste klimaatgrootouder,

De voorbije dagen was de PFOS-vervuiling op de Antwerpse linkeroever niet uit het nieuws te branden. Alle politieke partijen hebben zich intussen akkoord verklaard met de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. Het kon ook moeilijk kon anders na de commotie die dit dossier heeft veroorzaakt. We kunnen alleen maar toejuichen dat de PFOS-vervuiling het brede publiek de donkere of minstens onderbelichte gevolgen laat zien van een starre keuze voor economische groei ten koste van de volksgezondheid en milieu. Hopelijk wordt op die wijze het debat opgetrokken naar een hoger niveau waarbij we met zijn allen grondiger nadenken over de toekomstige krachtlijnen van onze samenleving.

Op kortere termijn moet het onze bekommernis zijn te vermijden dat de PFOS-affaire wordt afgedaan als een ongelukkige samenloop van omstandigheden die atypisch zou zijn voor de wijze waarop wij hier in Vlaanderen, en bij uitbreiding in grote delen van de wereld met het milieu, omgaan. PFOS zit overal, schrijft GvK-ambassadeur Jan Stel in een opinie waarin hij ons vertelt over zijn ervaring in het Arctisch gebied. Zonder dat er een chemische fabriek in de buurt is die deze stoffen produceert, krijgt men er te maken met de aanwezigheid en de gevolgen van PFAS (de familie waartoe PFOS behoort).

Ook vandaag produceren we nog stoffen waarvan we later spijt zullen krijgen, kunnen we in een toegankelijk wetenschappelijk tijdschrift lezen. Het is logisch om eerst een stof uitvoerig te testen alvorens ze op de markt toe te laten, maar dat gebeurt niet of onvoldoende. En zelfs als in toenemend wetenschappelijk onderzoek verbanden worden gelegd met schadelijke gezondheidseffecten, wordt het beleid niet of slechts mondjesmaat aangepast. Zolang lobbyisten uit de industrie grondige voorafgaandelijke testen kunnen blijven dwarsbomen en het voorzorgsprincipe niet consequent wordt toegepast, is de kans groot dat gelijkaardige problemen zich in de toekomst zullen blijven voordoen.

Hopelijk vormt de PFOS-crisis de aanzet voor een krachtdadiger overheidsingrijpen dat focust op wat er structureel verkeerd gaat in ons milieubeleid.

GvK-Ambassadeur

GvK is erg blij dat we Mark Suykens, voormalig algemeen directeur van de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG) sinds deze week onder onze ambassadeurs mogen rekenen. In zijn motivatietekst zegt Mark dat de klimaatverstoring het grote probleem is van onze tijd. Pas als er belangrijke inspanningen komen op drie vlakken (technologie, politiek, individueel en collectief gedrag) kunnen we een klimaatneutrale samenleving realiseren en de klimaatcrisis afwenden. Mark is gecharmeerd door GvK dat als burgerbeweging op een pluralistische wijze een brug wil slaan tussen grootouders, ouders en kinderen en een belangrijke bijdrage levert aan de sensibilisering voor de klimaatproblematiek.

Klimaatacties

GvK en GpC ontmoeten federale ministers. Op initiatief van onze zusterorganisatie Grands-parents pour le Climat schreven we bij de jaarwisseling een nieuwjaarsbrief aan verschillende federale ministers met een bevoegdheid voor milieu en klimaat. In die brief vroegen we een gesprek rond een aantal thema’s zoals klimaatbeleid, belastingen en financiële transparantie, het relanceplan, energie, mobiliteit en digitalisering van de economie en de samenleving. Zes ministers en een ministerieel kabinet gingen in op ons verzoek. Je leest hier de samenvatting van onze gesprekken.

Eerste ecocidemars ooit in Brussel. Op zondag 27 juni van 15.00 tot 17.00u. wordt in Brussel een ecocidemars georganiseerd. Die timing is niet toevallig want op 22 juni wordt dé definitie van Ecocide (het op grote schaal vernietigen van ecosystemen) – opgesteld door een juridisch expertenteam – eindelijk een feit. De mars start met een wandeling door het Zoniënwoud die wordt afgesloten met een stilstaand evenement aan het justitiepaleis. Aan het einde van de mars willen de organisatoren een petitie overhandigen aan minister van buitenlandse zaken Wilmès en eerste minister De Croo. In de petitie vragen zij onder meer of België een voortrekkersrol wil opnemen en bij het Internationaal Strafhof in Den Haag op een stemming kan aandringen die ecocide als misdaad bestempelt. Verder vragen de actievoerders om Ecocide ook strafbaar te maken in het Belgische strafrecht. Meer info.

Op onze website vind je een uitgebreid achtergrondartikel over ecocide en de noodzaak om de rechten van de natuur en het misdrijf ecocide in de wet te verankeren.

Fairfin is erg kritisch voor het klimaatbeleid van de Europese Centrale Bank. De ECB speelt momenteel een cruciale rol in de pogingen om de economische heropleving te stimuleren na de coronapandemie. Ze doet dat vooral door goedkope kredieten te verstrekken aan de banken. Veel van die leningen schieten evenwel hun doel voorbij en worden aangewend voor speculatieve doeleinden. Op die manier houdt de ECB een ziek financieel stelsel in leven en versterkt ze de opwarming van de aarde, onder het mom van de bestrijding van de economische gevolgen van corona.

Fairfin wijdt een dossier aan het ECB-beleid, stelt een aantal concrete verbeteringen voor en pleit ervoor dat de bank haar verantwoordelijkheid opneemt ten aanzien van het klimaat. Niet iedereen denkt in die richting. Zo gaat onder meer de gouverneur van de Belgische Nationale Bank op de rem staan. Die houding blijft niet zonder gevolg want de internationale NGO ClientEarth, heeft intussen de Nationale Bank van België voor de rechter gesleept in het kader van haar bredere campagne rond de ECB en het klimaat. Fairfin organiseert ook een webinar over dit thema op 23 juni om 19.00u. Meer info.

Vlaamse burgercoöperaties voor hernieuwbare energie vragen aandacht voor lokaal eigendom in windenergie. Vorige dinsdag (15 juni) was het Global Wind Day. Die dag was voor burgercoöperaties een goede aanleiding om een coöperatieve aanpak te bepleiten, waarbij burgers mee eigenaar kunnen worden van windturbines op land en op zee. Energie is te belangrijk om ze alleen in puur commerciële handen te laten, stellen de coöperaties. Door de lokale gemeenschap te betrekken bij de plaatsing van windturbines en hen te laten delen in de opbrengst, ontstaan meer dan enkel economische voordelen: denk maar aan het dichterbij brengen van de stap naar energietransitie, aan inclusie en inspraak, gemeenschapsvorming. Intussen raken burgercoöperaties sterker verspreid over Vlaanderen en vergroten de mogelijkheden om aan te sluiten. Meer info.

Intussen konden we ook lezen dat een grote Gentse staalfabriek een windmolenpark zonder subsidies laat bouwen; de drie geplande windmolens worden de grootste van het land. Het gaat om een primeur die voor experten niet als een verrassing komt. Het langetermijncontract tussen de fabriek en het groenestroombedrijf voorziet in de levering van elektriciteit tegen een prijs die lager ligt dan de huidige prijs op de groothandelsmarkt.

Webinars en infomomenten

Het eerstvolgende GvK-webinar vindt plaats op maandag 28 juni om 14.00u. met medewerking van Wies Willems, beleidsmedewerker natuurlijke rijkdommen bij Broederlijk Delen, met bijzondere aandacht voor Latijns-Amerika. Het webinar heeft als thema: Europese grondstoffen en klimaat. De centrale vraag in het webinar wordt in welke mate het Europese grondstoffenbeleid vanuit mondiaal perspectief bijdraagt tot een rechtvaardige transitie. Meer info en inschrijven.

Sinds kort wordt de lijst van komende webinars en infomomenten niet meer in de nieuwsbrief opgenomen, met uitzondering van het eerstvolgende GvK-webinar. Voor de volledige lijst verwijzen we je naar de agendarubriek op onze website waar je een overzicht vindt van de aanstaande en voorbije webinars van GvK en die van andere organisaties.

Interessant klimaatnieuws

Vliegtuigreizen: keren we terug naar het oude normaal? Nu we de covidpandemie stilaan onder controle krijgen (althans in bepaalde delen van de wereld), kijken we met zijn allen halsreikend uit naar ‘het nieuwe normaal’ waarin we het op een aantal vlakken beter zouden doen dan in het verleden. Zo zouden onze verplaatsingen naar het werk sterk verminderen door meer telewerk.

Maar het valt op dat het bij het sterk vervuilende en zwaar gesubsidieerde luchtverkeer grotendeels stil blijft als het om goede voornemens gaat. Als vanouds worden we met aanlokkelijke aanbiedingen om de oren geslagen die ons voor een zacht prijsje naar onze toeristische bestemmingen beloven te brengen. In deze prijzenslag zijn klimaat en milieu de grote slachtoffers. Zolang de vliegsector niet opdraait voor zijn milieukosten, zal ze met haar dumpingprijzen de verdere ontwikkeling van milieuvriendelijker vervoersmiddelen blijven afremmen. Meer info.

De financiering van de klimaatcrisis kan een financiële crisis veroorzaken. Een nieuw rapport opgesteld door o.m. het Rousseau Instituut brengt aan het licht dat op de balansen van 11 grote banken uit de eurozone voor 532 miljard euro ‘fossiele bezittingen’ ingeschreven staan (fossil fuel assets zijn leningen of investeringen bestemd voor de exploratie, ontginning en distributie van fossiele energiebronnen, en de productie van elektriciteit op basis van fossiele energie). Dat aanzienlijke bedrag vertegenwoordigt 95% van het eigen vermogen van de betrokken banken. Een plotse waardevermindering van deze tegoeden (bijvoorbeeld als gevolg van een transitie naar een non-fossiele economie) kan gemakkelijk leiden tot een financiële crisis met ernstige economische en sociale impact. De studie roept de centrale banken op om een regelgevend kader uit te werken voor een duurzame ‘fossiele phase-out’ van de betrokken banken.

Klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zijn twee kanten van de medaille. Tot nu toe worden beide problemen te veel apart aangepakt, terwijl slechts een beleid dat beide tegelijk aanpakt, ons kan helpen de klimaatcrisis te overwinnen, zeggen VN-wetenschappers in een nieuw wetenschappelijk rapport. De sterke relatie tussen beide werd in het verleden te veel uit het oog verlopen waardoor sommige klimaatmaatregelen onbedoeld negatieve effecten hadden voor de biodiversiteit. De focus moet verschuiven naar het benadrukken van de synergie tussen beide thema’s. Meer info.

We shell overcome. GvK-ambassadeur Jan Stel boomt door op de ophefmakende veroordeling van Shell door de Nederlandse rechter die stelde dat Shell als bedrijf een eigen verantwoordelijkheid moet opnemen ten aanzien van de klimaatcrisis. Zijn reflecties brengen hem onder meer bij de ecorealisten. Jan loopt niet hoog op met hun idee dat we de natuur nog beter (en anders) moeten leren beheren. Met de dramatische milieu- en klimaatgevolgen van de ontwikkelingen van de voorbije eeuwen vindt hij het onvoorzichtig om de kaarten zo sterk in te zetten op nieuwe technologie die deels nog ontwikkeld moet worden. ‘Eco’ is voor hem in de eerste plaats: je plek in de natuur kennen.

Tenslotte

Rechters als redders van het klimaat – een interessant overzicht. In de voorbije weken hebben we uitvoerig gerapporteerd over de cruciale rol die rechters spelen in klimaatzaken. Nederland heeft op dit vlak een voortrekkersrol gespeeld en de Nederlandse primeur heeft intussen wereldwijd navolging gekregen. Je kan het allemaal bekijken in een prima filmpje (13 minuten) van een Nederlandse publieke omroep.

Greta Thunberg: A year to change the world is een driedelige documentaire die Greta Thunberg gevolgd heeft van augustus 2019 tot eind 2020 toen ze 16-17 jaar was. De documentaire wordt vanaf vrijdag aanstaande (18 juni om 20.35u.) op Canvas uitgezonden.

Het is allemaal de schuld van de Chinezen. En andere dooddoeners over het klimaat. Tine Hens houdt zich sinds geruime tijd als journaliste op kritische maar deskundige wijze bezig met klimaat en milieu, hetgeen haar door vele klimaatontkenners niet in dank is afgenomen. Tine heeft van de nood een deugd gemaakt door de dooddoeners die klimaatontkenners aanvoerden als uitgangspunt van haar nieuwste boek te nemen. Ze liet zich daarbij informeren door een brede waaier aan deskundigen. GvK-ambassadeur Walter Lotens besprak voor ons dit interessante boek.