Nieuwsbrief Grootouders voor het Klimaat (GvK) - 27 mei 2021

Beste klimaatgrootouder,

Voor een succesvolle klimaattransitie is de omslag van fossiele naar duurzame energie cruciaal. Daarom wordt steeds met belangstelling uitgekeken naar publicaties van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Recent publiceerde dat agentschap het rapport ‘Net Zero by 2050, A Roadmap for the Global Energy Sector’ (Netto-nuluitstoot, een roadmap voor de energiesector op wereldvlak) dat in een Eos-artikel op toegankelijke wijze wordt samengevat.

De IEA stelt eerst en vooral dat we nog lang niet genoeg doen en dat beleidsvoornemens zich nog te weinig in concrete realisaties vertalen. Niettemin toont het agentschap zich optimistisch door te stellen dat een beperking van de opwarming tot anderhalve graad mogelijk blijft. Dat vereist wel een complete transformatie van hoe we dingen maken, hoe we ons verplaatsen en hoe we energie opwekken.

Het IEA werkt voor die transformatie een scenario uit. De grootste omslag in vergelijking met vroeger maakt het agentschap door te stellen dat van nu af aan geen investeringen voor de ontginning van nieuwe gas- of olievelden meer nodig zijn. De uitfasering uit fossiele energie moet gepaard gaan met een stevige groei in de verdere uitrol van hernieuwbare energie: in 2050 moet twee derde van de energie van hernieuwbare bronnen komen (wind, zon, bio-energie, geothermie en hydro-energie).

Verder rekent het IEA sterk op technologische innovatie om de klimaatdoelstellingen te halen. Al pleit het daarbij voor een aantal deeloplossingen waarbij milieu- en natuurverenigingen vraagtekens plaatsen, zoals het gebruik van biobrandstoffen uit suikerriet en oliehoudende gewassen. En zoals de titel van het rapport aangeeft, gaat het IEA uit van een netto-nuluitstoot), een concept dat sommigen als een gevaarlijke illusie beschouwen. Technieken om CO2 op te vangen zijn technisch realiseerbaar maar het blijft de vraag of we ze ooit op grote schaal toe zullen kunnen passen.

Niettemin worden deze technische oplossingen vanuit bepaalde kringen vaak als een wondermiddel voorgesteld en fungeren ze als een voorwendsel om inspanningen te verminderen die het gebruik van fossiele energie moeten terugdringen.

Als klimaatactivisten blijven we hier maar beter argwanend, zeker als de grote belangstelling voor deze technische oplossingen de aandacht afleidt van de noodzaak om op zo kort mogelijke termijn de uitstoot van broeikasgassen drastisch en duurzaam te verminderen.

GvK-Ambassadeur

Deze week zijn we blij je Roy Remmen als GvK-ambassadeur te mogen voorstellen. Roy is gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en tegelijk al meer dan 30 jaar huisarts in een landelijke groepspraktijk op de grens van België en Nederland. Hij ziet hoe de natuur steeds sterker onder druk komt door grootschalige veeteelt en landbouw. Als huisarts wordt het voor hem met de dag duidelijker dat juist de verbinding met de natuur zijn patiënten gezond of juist ziek maakt.

Klimaatacties

Verder protest tegen zandwinning in Kaulille. Enige tijd geleden lanceerden we de oproep om een bezwaarschrift in te dienen tegen dit omstreden project van zandwinning dat tot de verdwijning van 143 ha bos zal leiden. Het lokale actiecomité PRBeter houdt vandaag donderdag 27 mei om 19.00u. een fietsactie om het bos te redden. Het Kauliller bos is momenteel met voorsprong het grootste bos in Vlaanderen dat acuut bedreigd wordt. De actievoerders monteerden ook een leuke video om hun actie te ondersteunen. Meer informatie.

Klimaatdichters op stap. In het kader van de Week van het Park organiseren Bibliotheek Genk en de stad Genk een poëtische parkwandeling. Vier klimaatdichters waaronder GvK-ambassadeur Luuk Gruwez zorgen samen met een muzikant voor een sfeervolle omkadering. De wandeling vindt plaats op zondag 30 mei in de namiddag (verschillende vertrekmomenten) en duurt twee uur. Meer informatie en inschrijven.

Graffiti-actie voor klimaatrechtvaardigheid. Op 29 en 30 mei organiseert het jongerencollectief 'The Road to Glasgow' acties om aandacht te vragen voor de gevolgen van de klimaatcrisis en hoe die kan aangepakt worden. De grote acties vinden plaats in zes verschillende steden (Leuven, Antwerpen, Gent, Hasselt, Kortrijk, Brussel). Maar ook bij jou in de buurt zijn acties, kijk hier voor meer info.

NGO’s en burgers verwerven het recht om naar EU-rechtbanken te stappen om het milieu te beschermen. Na jarenlang intens lobbywerk heeft het Europees Parlement een einde gemaakt aan een meer dan tien jaar durende EU-schending van het verdrag van Aarhus. Dit verdrag regelt de toegang tot informatie, inspraak bij besluitvorming en de toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden. Het gaat om een belangwekkende verandering in het Europees beleid. Beslissingen van EU-instellingen die ingaan tegen milieuwetten (bijvoorbeeld de goedkeuring van schadelijke pesticiden of van te hoge emissienormen voor auto’s) kunnen van nu af aan worden aangevochten. Belangrijk is ook dat beslissingen tot staatssteun aan specifieke landen betwist kunnen worden als die steun een ernstige negatieve impact heeft op het milieu.

Omgevingsvergunning voor boskap Ineos is van de baan. De Raad voor Vergunningsbetwistingen heeft de boskapvergunning vernietigd waarvoor 55 hectare aan bos hadden moeten wijken. Deze beslissing komt niet als een verrassing. Het ging louter om een formaliteit want Ineos trok zelf de vergunningsaanvraag in en zette zich weer aan het schrijven en tekenen voor een nieuwe vergunningsaanvraag voor de bouw van een ethaankraker. In dit overzichtsartikel wordt nader ingegaan op Ineos’ toekomstige plannen en de bedrijfscommunicatie rond deze belangrijke investering, en op de band tussen de Ineos-plannen en de aanleg van een leidingstraat waarover we eerder kritisch berichtten.

Welke rol kunnen de grootouders opnemen in de Vlaamse Ouderenraad (VLORA)? We vroegen het aan Jul Geeroms, de voorzitter van VLORA. Adviezen verstrekken aan het Vlaams Parlement, aan de Vlaamse Regering en aan strategische adviesraden over alle zaken die voor ouderen van belang zijn, is de voornaamste taak van VLORA. In die adviezen werkt de ouderenraad ook rond thema’s die een directe band hebben met klimaat en het leefmilieu, zoals wonen, mobiliteit en duurzaamheid. Het thema klimaat kan voor ouderen erg concreet worden, bijvoorbeeld als hogere zomertemperaturen oversterfte bij ouderen veroorzaken.

Jul ziet voor GvK een rol weggelegd in commissies die adviezen voorbereiden. GvK kan ook suggesties voor adviezen geven en daarbij specifiek kijken naar natuur en milieu. VLORA kan ook specifieke initiatieven van GvK bekendmaken.

Webinars en infomomenten

Vrijdag 28 mei om 10.00u.: Amor Mundi, boekvoorstelling door Steven Vromman. In dit boek blikt de hoofdfiguur terug op de periode 2025-2052 … welkom in de wondere wereld van lintbebossing, geenrichtingsstraten en regenbommen. Meer inlichtingen en inschrijven.

Maandag 31 mei om 11.00u.: Bomenkap, klimaat en biodiversiteit. GvK-webinar met medewerking van Prof. Dr. ir. Bart Muys (KUL). Bomen zijn van onschatbare waarde voor de brede waaier aan ecosysteemdiensten (grondstof voor circulaire economie, klimaatregulering, …) die zij vervullen. Kunnen er niettemin goede redenen zijn om grote dikke bomen te vellen? Met welke gevolgen voor klimaat en biodiversiteit? Meer info en inschrijven.

Dinsdag 1 juni om 19.30u.: Brand! Het gedachtegoed van Naomi Klein. Webinar georganiseerd door GvK-Limburg i.s.m. Avanza Limburg. GvK-lid Frans Swartelé licht het gedachtegoed toe van Naomi Klein, die behoort tot de generatie vrouwelijke schrijfsters die fundamentele vragen stellen bij het huidige economische systeem en de gevolgen ervan voor o.a. het klimaat. Inschrijving.

Donderdag 10 juni om 11.00u.: Infosessie Belgian Alliance for Climate Action. Voor wie meer wil weten over dit netwerk dat werd opgericht door The Shift en WWF. Meer informatie en inschrijven.

Donderdag 10 juni om 15.00u.: Kan je als burger het beleid veranderen? Gratis webinar georganiseerd door BBL. Hoe belangrijk is burgerwetenschap om ons milieu in kaart te brengen? Hoe doe je dat precies als burger, het beleid efficiënt beïnvloeden en veranderen? Welke rol kan de rechtbank spelen als overheden in gebreke blijven? Meer informatie en inschrijven.

Maandag 14 juni om 14.00u.: Met circulaire economie uit de klimaatcrisis? GvK-webinar met medewerking van Tycho Van Hauwaert, expert circulaire economie en zware industrie BBL. Op dit ogenblik worden veel te weinig producten gerecycleerd als we onze samenleving duurzaam willen maken. Wat zijn de grootste uitdagingen in Vlaanderen om onze materialenvoetafdruk te reduceren? Meer info en inschrijven.

Donderdag 17 juni 10.30u. – 15.30u.: Corporate sustainability reporting: recente ontwikkelingen. Webinar (in het Engels) van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) en de Duitse Raad voor duurzame ontwikkeling (RNE). De financiële sector vraagt verbeterde informatie van ondernemingen over hun blootstelling aan duurzaamheidsrisico’s maar die ondernemingen vinden de rapporteringskosten te hoog. Kan de nieuwe Corporate Sustainability Reporting-richtlijn van de Europese Commissie beide standpunten verzoenen? Meer info en inschrijven.

Maandag 28 juni om 14.00u.: Europees grondstoffenbeleid en klimaat. GvK-webinar met medewerking van Wies Willems, beleidsmedewerker natuurlijke rijkdommen bij Broederlijk Delen; meer info later.

Maandag 12 juli om 14.00u.: Gemeentelijk klimaatbeleid. GvK-webinar met medewerking van Maarten Tavernier, coördinator Netwerk Klimaat bij de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG); meer info later.

Interessant klimaatnieuws

Rechter veroordeelt oliemultinational Shell omdat het bedrijf te weinig bijdraagt aan de strijd tegen de klimaatopwarming. De rechtszaak was aangespannen door de Nederlandse klimaatorganisatie Milieudefensie en werd gesteund door meer dan 17.000 Nederlandse burgers. De uitspraak jaagt een schokgolf door de ondernemerswereld; het gaat dan ook om een historische uitspraak die de komende dagen en weken nog veel inkt zal doen vloeien. Wat de Nederlandse rechter nu beslist heeft, doet ons met interesse uitkijken naar de uitspraak in ‘onze’ Klimaatzaak die voor begin juli wordt verwacht.

Systeemverandering of individuele actie? Of beide? Het zijn vragen die sinds lang klimaatactivisten bezighouden als zij nadenken over de aanpak die nodig is om de klimaatcrisis effectief te bestrijden. In een interessant artikel wordt op deze vraag ingegaan en wordt die ook beantwoord. Voor een beter milieu is systeemverandering hard nodig maar … die verandering zal er nooit komen zonder de persoonlijke inzet van eenieder! En dan gaat het niet alleen over politieke inzet, maar ook om gedragsverandering; die werkt aanstekelijk, zorgt voor meer geloofwaardigheid en draagt bij tot de creatie van het momentum voor systemische verandering.

Twintig bedrijven produceren 55% van alle wegwerpplastic. Het Australisch onderzoek wijst in eerste instantie naar verschillende oliereuzen en chemische bedrijven, maar ook naar een aantal grootbanken die in de plasticproductie investeren. Exxon voert de lijst aan gevolgd door het chemiebedrijf Dow. De Minderoo Foundation, die het rapport publiceerde, wil dat petrochemische bedrijven enerzijds verplicht worden om hun ‘plastic afvalvoetafdruk’ bekend te maken en anderzijds dat ze overstappen van fossiele brandstoffen naar circulaire modellen. Banken en investeerders moeten hun investeringen verschuiven naar bedrijven die grondstoffen van gerecycleerd plastic gebruiken.

Tenslotte

Moet de nachtzwaluw zelf naar de rechtbank stappen? Vorige week aanvaardde het Vlaams Parlement het ontwerpdecreet dat de inspraak en beroepsmogelijkheden van burgers bij omgevingsvergunningen moet regelen en deze in de ogen van klimaatactivisten sterk beperkt. GvK is teleurgesteld en verontwaardigd en velen delen onze gevoelens. Zo ook Jutta Callebaut, beeldend vormgever en boos burger in bijberoep. Als het parlement dit decreet goedkeurt, behartigt het duidelijk andere belangen dan die van haar burgers, schrijft Jutta in een interessante opinie die we met haar toestemming publiceren.

Quel monde pour demain? Dialogue entre générations. Dit rijke en boeiende boek is vooral de schriftelijke neerslag van gesprekken tussen twee generaties, elk vanuit een eigen levensparcours en ervaringen, met eigen gevoeligheden en eigen accenten. Vier vrouwen die elkaar vinden – Esmeralda van België, Sandrine Dixon-Declève, Adelaïde Charlier en Anuna De Wever – gingen een boeiend gesprek aan, wat het mogelijk maakte om het geheel mooi op muziek te zetten. Meer info.